Maddə 30. Nəqliyyat vasitələrinin texniki vəziyyəti və onların texniki baxışdan keçirilməsi
I. Azərbaycan Respublikasının ərazisində yol hərəkətində iştirak edən nəqliyyat vasitələrinin texniki vəziyyəti və avadanlığı yol hərəkətinin təhlükəsizliyi və ətraf mühitin mühafizəsi baxımından bu Qanuna 1 saylı Əlavə ilə müəyyən olunmuş tələblərə uyğun olmalıdır. Texniki cəhətdən nasaz olan nəqliyyat vasitələri yol hərəkətinə buraxılmamalıdırlar.

Yol hərəkəti haqqında Qanunun 1 saylı Əlavəsinin 7-ci hissəsinin 7-ci bəndində hər avtomobildə odsöndurən (yanğınsöndürən) olması tələb olunur.

Normativlər, həcm və tərkibat isə Nazirlər Kabinetinin 2019-cu il, 399 nömrəli təsdiqlədiyi qərarda - "Dərman qutusunun tərkibinə və odsöndürənə dair tələblər, habelə onlardan istifadə təlimatı"nda öz əksini tapmışdır.

Link: https://e-qanun.az/framework/43266

Tələb olunan normativlər əsaslıdır və linkə daxil olmaqla cədvəllərə baxa bilərsiniz.

İstənilən halda siz avtomobilin sürətini azaltmalı, dönmə siqnalını (işığını) yandırmalı və arxadan gələnləri nəzarətdə saxlayaraq, yolun sağ cinahına keçməli idiniz.
Bunları etsəniz də, digər yol hərəkəti iştirakçısı sizə qarşı kobud şəkildə maneəçilik törədirsə, həmin şəxsin idarə etdiyi avtomobilin qeydiyyat nişanını qeyd etməklə BDYP İdarəsinə sizə qarşı edilən avto-xuliqanlıq barəsində şikayət edə bilərsiniz.

Yol Hərəkəti haqqında Qanunun 59-cu maddəsində işıqforun işıqları barədə deyilir:

III. İşıqforun dairəvi siqnallarının aşağıdakı mənaları var:
1) yaşıl rəngli işığın yanması — bu siqnal hərəkətə icazə verir;
2) yaşıl rəngli işığın yanıb-sönməsi — bu siqnal hərəkətə icazə verir və bildirir ki, onun vaxtı qurtarır, tezliklə qadağan siqnalı yanacaq (yaşıl siqnalın sönməsinə qədər qalan müddəti sürücülərə bildirmək üçün rəqəmli tablo tətbiq edilə bilər);
3) sarı rəngli işığın yanması — bu siqnal hərəkəti qadağan və tezliklə siqnalların dəyişəcəyi barədə xəbərdarlıq edir;
4) sarı rəngli işığın yanıb-sönməsi — hərəkətə icazə verir və nizamlanmayan yolayrıcının və ya piyada keçidinin olduğunu bildirir, təhlükə barədə xəbərdarlıq edir;
5) qırmızı rəngli işığın yanması və ya yanıb-sönməsi — bu siqnal hərəkəti qadağan edir;
6) qırmızı və sarı rəngli işıqların eyni vaxtda yanması — bu siqnal hərəkəti qadağan edir və tezliklə yaşıl siqnalın yanacağını bildirir.

Nəticə etibarı ilə, işıqforun sarı işığında hərəkət etmək qadağandır. Qayda pozuntusu törədən şəxsə İXM-nin 327.2- ci maddəsi ilə cərimə tədbiq edilir — 60 manat və 3 bal.

Bununla yanaşı, işıqforun sarı işığında hərəkət etməyə icazə verən hallar var. YHQ-nin 60-cı maddəsinin 4-cü hissəsinə əsasən, işıqforun sarı işığı yandıqda və ya nizamlayıcı əlini yuxarı qaldırdıqda, sürücü stop xəttdə dayan bilməyəcəksə, o zaman qəfil tormozlama olmaması üçün sürücü yolayrıcını keçə bilər.

IV. İşıqforun sarı işığı yandıqda və ya nizamlayıcı qolunu yuxarı qaldırdıqda nəqliyyat vasitəsini kəskin tormozlamadan bu maddənin ikinci və üçüncü hissələrində müəyyən edilən yerlərdə saxlaya bilməyəcək sürücülərə hərəkəti davam etdirməyə icazə verilir.

Əgər qırmızı işıqda keçmədiyinizə əminsinizsə, protokolun qərarından məhkəməyə şikayət edin.

Hansı hallarda avtomatik foto və video fiksasiya edilərək, avtomatik cərimə tərtib edilə bilər:

Maddə 122. İnzibati xəta hadisəsi foto və ya video qeydiyyat funksiyalarına malik xüsusi texniki vasitələrin köməyi ilə aşkar edildikdə icraatın aparılması qaydası
122.1. Bu Məcəllənin 327.1 - 327.5, 328, 329.1, 329.2, 330, 339.1-1, 346.3, 346-1.1, 346-1.5, 353.2 və 469.3-cü maddələrində nəzərdə tutulmuş xətalar foto və ya video qeydiyyat funksiyalarına malik xüsusi texniki vasitələrin köməyi ilə aşkar edildikdə, xüsusi texniki vasitələrin məlumatları müvafiq icra hakimiyyəti orqanının mərkəzi informasiya sisteminin proqram təminatı əsasında real vaxt rejimində elektron formada birbaşa həmin mərkəzi informasiya sisteminə ötürülür, inzibati xətanı törətmiş şəxsin iştirakı olmadan real vaxt rejimində, “Elektron imza və elektron sənəd haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən edilmiş qaydada elektron sənəd şəklində inzibati tənbeh vermə haqqında elektron qərar çıxarılır və həmin mərkəzi informasiya sisteminin müvafiq səlahiyyətli əməkdaşının elektron imzası ilə təsdiqlənir. Təsdiq edilmiş həmin qərar real vaxt rejimində, xüsusi texniki vasitələrin məlumatları əlavə edilməklə, elektron qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanının informasiya sisteminə göndərilir.

İXM maddələrinə diqqət yetirək:
327.1 - 327.5 - dayanma və durma aid olmayan maddələrdir
328 - Yolda müəyyən edilmiş hərəkət sürəti həddini aşma
329.1 - Təhlükəsizlik kəmərini bağlamadan nəqliyyat vasitəsini idarə etmə
329.2 - Motodəbilqə taxmadan və ya onu düymələmədən motosikleti idarə etmə, Motodəbilqəsi olmayan və ya onu düymələməyən sərnişinləri motosikletdə daşımaq
330 - Piyadaya yol verilməməsi
339.1-1 - Nəqliyyat vasitəsini “Yol hərəkəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən edilmiş müddətdə texniki baxışdan keçirmədən idarə etmə
346.3 - Ümumi istifadədə olan nəqliyyat vasitəsini sərnişinləri mindirmək və ya düşürtmək üçün bu məqsədlə xüsusi olaraq müəyyən edilmiş dayanacaq meydançalarından və ya 5.12, 5.13 nişanları ilə işarələnmiş dayanacaq yerlərindən kənarda dayandırma
346-1.1 - Nəqliyyat vasitəsinin parklanmasına görə müəyyən olunmuş ödəniş edilmədən və ya ödəniş edilmiş müddətdən artıq parklanma yerindən istifadə üçün əlavə ödəniş edilmədən sürücünün parklanma yerini tərk etməsi
346-1.5 - Nəqliyyat vasitəsinin 24 saatdan artıq parklanma yerində saxlanılması
353.2 - İriqabaritli və ya ağırçəkili nəqliyyat vasitələrinin icazə verilən çəki və yüklə birlikdə oxa düşən kütlə parametrlərini aşmaqla ümumi istifadədə olan avtomobil yollarında idarə edilməsi
469.3 - “İcbari sığortalar haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə mülki məsuliyyəti icbari qaydada sığorta etdirmək vəzifəsi müəyyən edilmiş avtonəqliyyat vasitəsi sahibləri tərəfindən sığortaçı ilə icbari sığorta müqaviləsinin bağlanmaması

Dəqiqləşdirdiyimiz kimi, həqiqətən də dayanma və durma qaydalarının pozulmasına görə cəriməni avtomatik rejimdə qeydə alınırsa, bu İXM-nin 122-ci maddəsi pozulur və qeyri-qanuni yolla qayda pozuntusu müəyyən edilir, bu isə qanunvericiliklə yolverilməzdir.

Protokolun qərarından məhkəməyə (İ.X.M 122 maddəni rəhbər tutaraq) şikayət edin, cərimə ləğv edilsin.

Əslində yol qəzası baş verdikdə hər hansı bir tərəfin sərxoş olduğu şübhəsi varsa, sürücü yerindəcə aparatla yoxlanıla və habelə, dərhal tibbi müayinəyə də göndərilə bilər.

Əgər zərərçəkən tərəf sizsinizsə, bunlar barədə düşünməlisiniz. Bu prosedurlar qəza törədən tərəfə şamil olunur. Yalnız hər iki tərəfin sərxoş olma şübhəsi və razılıq olmadıqda, qarşılıqlı ittiham olduğu təqdirdə, hər iki sürücü tibbi müayinədən keçirilmiş olur.

Forma 4 DYP İdarəsindən sığorta şirkətinə 10 iş günü ərzində gondərilməlir.

İzahat və protokola qaldıqda isə, protokol və izahatlar yerindəcə yazılmalı və doldurulmalıdır.
İstisna hallar, qəza törədən və zərərçəkən tərəflərin xəsarətli olmaları, sağlamlıqları icazə vermədiyi təqdirdə sağaldıqdan sonra sonra izahat verməlidir. Protokol isə qəzanın səbəbkarı yerindəcə bəlli olmadığında, kameralara baxışla və ya ekspert rəyi verildikdən sonra tərtib oluna və qəzanın səbəbkarı olan sürücü cərimə oluna bilər.

Yol-nəqliyyat qəzasının sənədləşməşi və zəruri hərəkətlər - "Yol Hərəkəti Qaydaları və Yol Hərəkəti Təhlükəsizliyinin təmin edilməsi Qaydaları əleyhinə olan İnzibati Xətalar haqqında işlər üzrə icraatın təşkilinə dair Təlimat” ilə tənzimlənir.

Əgər qəza səbəbkarının kim olduğunu iştirakçı sürücülər öz aralarında razılıq əsasında müəyyənləşdiriblərsə, dəymiş ziyanın dəyəri razılaşdırılıbsa və avtomobillər hərəkət edə biləcək vəziyyətdirsə, bu zaman Yol Patrul Xidməti əməkdaşı çağırılmır. Lakin, qəza barədə DYP-nə məlumat verilməlidir.

3.9. Xətəlar nəticəsində zərər çəkən şəxsə maddi ziyan vurulduqda və ya onun sağlamlığına yüngül bədən xəsarəti yetirildikdə yol-nəqliyyat hadisəsinin sxemi tərtib olunur və protokol əlavə edilir. (Təlimata 3 nömrəli əlavə)
Sxemdə nəqliyyat vasitələrinin hadisədən sonrakı vəziyyətini bərpa etmək imkanı verən dəqiq məlumatlar əks olunur və sxem onu tərtib edən dövlət yol polisi əməkdaşı, hadisənin iştirakçısı olan sürücülər və hal şahidləri tərəfindən imzalanır.
Sürücülərə “Nəqliyyat vasitələrinin zədələnməsi barədə” arayış verilir. (Təlimata 4 nömrəli əlavə)

Hadisə yerinə gələn müfəttiş dərhal hadisə yerinə baxış keçirir (və ya təhlükəsizlik kamerasında hadisəyə baxır, görüntü avtomobilin video-qeydiyyatçısından da ola bilər). İnzibati protokol tərtib olunur və ona hadisənin sxemi əlavə edilir. Və ardınca isə sizdən izahat alınır.

Qarşılıqlı razılaşma yoxdursa, YPX çağırmaqla yanaşı sığorta şirkətinizin nümayəndələrini də çağırmalısınız.

Sizin qeyd etdiyiniz kimi, sizin sürücülük vəsiqənizi və ya avtomobilinizin qeydiyyat şəhadətnaməsini sizdən alınmasına lüzum yoxdur. Zatən, sənədlərdə olan yazılar protokola qeyd olunur.
Sənədin alınması isə sizi məcburi DYP İdarəsinə getməyiniz üçün edirlər.
Halbuki, müfəttiş çağırılarsa və hər iki tərəf sağlamdırsa, izahat yazmaq bacarıqlarını itirməyiblərsə, izahat yerindəcə yazılmalıdır.

Qəzanın səbəbkarı müəyyən edildikdən sonra onun törətdiyi inzibati xətanın maddəsinə uyğun cəriməsi yazılır.
Həmçinin qarşı tərəfin sığorta şirkəti icbari sığorta üzrə ödəniş də zərərçəkmişə ödəyir.

Hər avtomobildə - sürücünün qapı dirəyində, yanacaqdoldurma boğazlığının qapağında və banın digər hissələrində şinlərin və disklərin minimal və maksimal ölçüləri yazılan lövhə olur. Həmin lövhədə qeyd olunan təkər (şin və disk) ölçülərdən kənara çıxmaq məsləhət deyil.

Yol Hərəkəti haqqında Qanunun 1 saylı əlavə - 5. Təkərlər və şinlər
4) Şinlər ölçüsünə və ya yükgötürmə qabiliyyətinə görə nəqliyyat vasitəsinin modelinə uyğun gəlmədikdə (.. nasazlıq aradan qaldırılır).

Həmin model avtomobil üçün nəzərdə tutulmayan ölçü şinlərdən istifadə etdikdə və yerindəcə şinlərin dəyişdirilməsi mümkün olmadıqda İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 342.5 maddəsi ilə 50 manat cərimə tətbiq olunur və avtomobil cərimə meydançasına yerləşdirilir.

İ.X.M 342.5:
Xarici işıq cihazları və ya qabaq şüşənin şüşə silgəcləri və şüşəyuyanları və ya təkərləri və şinləri və ya mühərriki, yaxud konstruksiyasının digər ünsürləri nasaz olan və belə nasazlığın aradan qaldırılması mümkün olmayan nəqliyyat vasitəsinin istismarına görə - əlli (50) manat məbləğində cərimə edilir.

Yol nişanı ümumi yolun məcburi hərəkət istiqamətini göstərir. Yol xətti isə konkret zolağın mütləq istiqamətini bildirir.

Həmin yolda sola dönmə yol xətti və sola hərəkət mövcud deyil.
Sola dönüş olsaydı 5.8.1 yol nişanı quraşdırılmış olardı. Hazırkı vəziyyətdə isə 4.1.4 yol nişanı düzgün quraşdırılıb.

Araşdırma apardıqdan sonra bəlli oldu ki, siz düzünə istiqamət üçün soldan birinci və ikinci zolağla deyil, sola dönüş xətti olan soldan üçüncü zolağla hərəkət etdiyinizə görə sizə İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 327.1 maddəsi ilə cərimə tətbiq olunub.

Hərəkət zamanı yol xəttlərinə diqqət yetirin.

Avtomobilin zavod istehsalı konstruksiyasına və mühərriklə əlaqəli avadanlıqlara müdaxilə etmək düzgün deyil.
M5 dediyiniz BMW avtomobil istehsalçısının 5-ci nəsil modellərinin M - yəni Motosport, idman üslubda təkmilləşdirilməsi üçün nəzərdə tutduğu atelye bölməsi adlı alt şirkətidir.

Zavod istehsalından və ya lisenziyalı şirkət tərəfindən yığılan, təkmilləşdirilən, tüninqləşdirilən avtomobillər istisna olmaqla özbaşına, kustar üsulla əlavə dəyişikliklər yolverilməz haldır.
Qeydiyyat şəhadətnaməsinə avtomobilin zavod istehsalı olmadan, hazır tüninqsiz olmamaqla, hansısa yollarla M5 yazdırılması isə qeyri-qanuni bir haldır.

Avtomobilinizdə, xüsusilə konstruksiya və işlək hissələrində nəzərdə tutulmayan dəyişikləri etməyin. Katalizatora və oradan çıxan boruya müdaxilə etməyin.

Görünüş üçün isə səsboğucunun (sağda) ikincisini heç bir boru çəkmədən (görüntü olaraq) quraşdırmağızın problemi yoxdur.
Yuxarıda qeyd olunan, digər (əks) hallarda isə həmişə problemlərlə qarşılaşacaqşınız.

YPX müfəttişinin yol hərəkəti iştirakçısı olan sürücüyə saxla əmri vermə və digər hərəkətləri "Yol xidməti haqqında Təlimat"la tənzimlənmir.

7.11. Nəqliyyat vasitəsinin dayandırılması haqqında qərar hər bir konkret halda YPX inspektoru tərəfindən qanun pozuntusunun davam etdirilməsini istisna edən konkret şərait nəzərə alınaraq müstəqil şəkildə qəbul edilir. Nəqliyyat vasitəsinin sürücüsünün sərxoş vəziyyətdə olduğunu ehtimal etmək üçün kifayət qədər əsas olan halda nəqliyyat vasitəsi dayandırılır. Nəqliyyat vasitəsinin idarə olunmasından kənarlaşdırma sürücünün sərxoşluq vəziyyətinə dair xüsusi texniki vasitələrin göstəricilərinə və ya tibbi müayinənin nəticələrinə uyğun olaraq həyata keçirilir. Tabesizlik göstərildikdə YPX inspektoru saxlanılmış nəqliyyat vasitəsinin sonrakı hərəkətinin mümkünlüyünü istisna edən tədbirlər görür (təkərin fırlanmasının qarşısını alan, bloklayan texniki qurğudan və ya digər vasitələrdən istifadə etməklə), bu barədə növbətçi hissəsini məlumatlandırır, şahidlərin iştirakı ilə polis əməkdaşının qanuni sərəncamı və ya tələbinə qərəzli tabesizliyə görə pozuntu haqqında raport tərtib edir, qanun pozuntusunu törətmiş şəxsin ən yaxın daxili işlər orqanına gətirilməsi üçün tədbirlər görür, müvafiq görüntüləri təqdim edir.

7.14. Təqib zamanı YPX inspektoru özünün və hərəkətin digər iştirakçılarının təhlükəsizliyinin təmin olunması məqsədilə aşağıda göstərilən təhlükəsizlik tədbirlərini yerinə yetirməyə borcludur:
7.14.1. təqib vaxtı xüsusi səs və sayrışan işıq siqnallarını daim işlək vəziyyətdə saxlamaqla səsgücləndirici vasitəsi ilə hərəkət iştirakçılarını öz niyyəti barədə məlumatlandırmalı;

Göründüyü kimi, sayrışan işıq siqnallarından əlavə xüsusi siqnal və səsgücləndirici vasitəsi ilə saxla əmri verilməlidir.
Habelə, (stasionar postlar istisna olmaqla) sürücünün saxlanılması üçün onun sərxoş olub-olmamasını bilmək, sürücünün avtomobili adekvat idarə etməsi ilə təyin olunur. Əks halda heç bir qayda pozuntusu olmadığı təqdirdə, avtomobilə saxla əmri verilə bilməz. Səbəbsiz avtomobilə saxla əmri yalnız reydlər keçirilən zaman və stasionar postlarda icazə verilir.
Reydlərin rəsmi olmasını bilmək üçün isə reyd barədə verilən əmr sənədini tələb etmək kifayətdir.

Sizə qarşı olunan əməl yolverilməzdir. Müfəttiş sizin sərxoş olmanızdan subhələnirdisə, doğru düzgün saxla əmri verməli və avtomobilinizə oxu yaxınlaşmalı, özünü təqdim etməli və saxlama səbəbini bildirməlidir.

Habelə, zənglə vətəndaş harasa çağırıla bilməz, ilk öncə rəsmi məktub göndərilməklə dəvət oluna bilərsiniz. Bu formada əsasız şəkildə protokol tərtib oluna bilməz.

İlk öncə BDYPİ-nə, DİN-nə onlayn şəkildə müraciət edin və şikayətinizi bildirin.
Protokol artıq tərtib olunubsa, protokolun qərarını tələb edin və qərardan məhkəməyə şikayət müraciəti edin. Məhkəmədə nəzarət kamerasındannolan görüntüləri də təqdim edə bilərsiniz.